Πολιτική, Τηλεόραση και Διαδίκτυο

του Δημήτρη Ι. Καμάρα, Δημοσιογράφου, Λέκτορα Δημοσιογραφίας, University of Indianapolis, Athens, Campus 5/3/2004

Όσο προχωρούμε στα μονοπάτια της ψηφιακής επανάστασης, ολοένα και περισσότεροι πολίτες-ψηφοφόροι θα είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τη δυναμική του Διαδικτύου ως νέου μέσου διατύπωσης θέσεων και απόψεων, αλλά και διεξαγωγής πολιτικού διαλόγου.

Κατά το πρόσφατο παρελθόν, πριν ακόμη το ζήτημα της αλλαγής της αρχηγίας του ΠΑΣΟΚ αναδειχθεί σε κυρίαρχο τηλεοπτικό μήνυμα, τα τηλεοπτικά Μέσα Ενημέρωσης είχαν αρχίσει να στρέφουν τα βέλη τους προς την κυβέρνηση, αναδεικνύοντας τα προβλήματα των πολιτών με το Κράτος, το αυξανόμενο κόστος ζωής, τις κακοτεχνίες στα δημόσια έργα, τις ατέλειες της οδικής υποδομής κ.λπ. Αυτή η πολιτική διαχείρισης και προβολής των ειδήσεων είχε τις ρίζες της τόσο στον οξύ ανταγωνισμό που χαρακτηρίζει την εγχώρια τηλεοπτική αγορά, όσο και στην ανάγκη συμπόρευσης των τηλεοπτικών καναλιών με το κοινό αίσθημα μεγάλης μερίδας της κοινωνίας, η οποία εδώ και καιρό εκφράζει έντονη αποδοκιμασία ενάντια στον σημερινό τρόπο διακυβέρνησης της χώρας.  Είναι σαφές ότι η ευρεία διαφορά μεταξύ ΝΔ και ΠΑΣΟΚ που κατέγραφαν οι δημοσκοπήσεις τουλάχιστον έως τα τέλη 2003 αποτέλεσε εστία πίεσης προς τους ιθύνοντες των καναλιών, ιδιαίτερα προς εκείνους οι οποίοι είχαν υιοθετήσει ξεκάθαρα φιλοκυβερνητική πολιτική. Ο φόβος αποξένωσης από το τηλεοπτικό κοινό, το οποίο φέρεται να αναζητά την πολιτική αλλαγή, οδήγησε τους τηλεοπτικούς σταθμούς στην υιοθέτηση κριτικής στάσης προς την κυβέρνηση. Στις αρχές του 2004, η προαγωγή του Γιώργου Παπανδρέου σε αδιαμφισβήτητο διάδοχο του Κώστα Σημίτη στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ και η ξαφνική ενεργοποίησή του στην προεκλογική κονίστρα αναπτέρωσαν το ηθικό των τηλεοπτικών σταθμών, ενθουσίασε τους διευθυντές ειδήσεων και τους οδήγησε, ως συνήθως, σε υπερβολές. Με το «άλλοθι» των νέων δεδομένων και κάτω από την πίεση των πρώτων πληροφοριών για την ύπαρξη δημοσκοπήσεων, οι οποίες κατέγραφαν αύξηση στη συσπείρωση του ΠΑΣΟΚ, οι τηλεοπτικοί σταθμοί επιδόθηκαν σε επιμελή καταγραφή καθημερινών στιγμών του νέου πρωταγωνιστή της εγχώριας πολιτικής.

Ο τρόπος κάλυψης των εξελίξεων σύντομα άγγιξε τα όρια του γελοίου με, προς το παρόν, απροσδιόριστες συνέπειες για την εικόνα του νέου ηγέτη του κυβερνώντος κόμματος. Αργότερα, όταν άρχισε να «κάθεται» η επικοινωνιακή σκόνη που προκάλεσε η υπέρμετρη φιλολογία περί των συνεπειών της διαδοχής, και έπειτα από τη δημοσίευση στον Τύπο στοιχείων για την άνιση κάλυψη και προβολή των πολιτικών κομμάτων, τα τηλεοπτικά κανάλια άρχισαν να αντιλαμβάνονται τις επιπτώσεις των υπερβολών τους και μετέβαλλαν την τακτική τους. Στο σημείο αυτό, η περίπτωση της «τροπολογίας Πάχτα», η οποία, σημειωτέον, ανεδείχθη πρώτα από τις εφημερίδες, έδωσε την ευκαιρία στη διοργάνωση ενός νέου σώου, το οποίο διέθετε όλα τα συστατικά της τηλεοπτικής επιτυχίας: σχέσεις πολιτικής με επιχειρηματίες, αποπομπή κορυφαίου κυβερνητικού στελέχους, εξαίρεση βουλευτών από τις λίστες υποψηφίων κ.λπ. Για μία ακόμη φορά, η τηλεόραση έδειξε να ανακαλύπτει αυτό που επί σειρά ετών αποτελεί κοινό τόπο στις καθημερινές συζητήσεις των Ελλήνων.

Παρά τη γενική διαπίστωση ότι η αναξιοπιστία της εγχώριας τηλεόρασης αποτελεί κυρίαρχο συστατικό της, η απόλυτη κυριαρχία της ως μέσου διατύπωσης πολιτικού λόγου είναι αναμφισβήτητη κυρίως για δύο λόγους: Πρώτον, διότι ο Τύπος στη χώρα μας δεν έχει ακόμη καταφέρει να απεμπλακεί από παρόμοια φαινόμενα του παρελθόντος και, δεύτερον, διότι το Διαδίκτυο παραμένει σε αρχικό στάδιο όσον αφορά τη διείσδυσή του στην ελληνική κοινωνία. Στις βουλευτικές εκλογές του 2000, για πρώτη φορά στη χώρα μας διεφάνη η χρησιμότητα του Διαδικτύου ως χώρου διατύπωσης και ανταλλαγής απόψεων ειδικών, ακαδημαϊκών και δημοσιογράφων, καθώς και ως πλατφόρμας προώθησης της επικοινωνιακής πολιτικής των υποψήφιων πολιτικών. Πριν από τέσσερα χρόνια, η τακτική αυτή, προϊόν της απουσίας στρατηγικής γνώσης αξιοποίησης του νέου Μέσου, είχε ως αποτέλεσμα οι διαδικτυακοί τόποι να λειτουργήσουν για τα πολιτικά πρόσωπα ως μία ακόμη «βιτρίνα» της ύπαρξής τους, ως ένα εικονικό εκλογικό κέντρο, χαμηλού σχετικά κόστους κατασκευής και συντήρησης. Στο διάστημα που μεσολάβησε από τις εκλογές του 2000, οι Έλληνες χρήστες του Διαδικτύου αυξήθηκαν σημαντικά, αγγίζοντας σήμερα το 2o%. Επομένως, τα κόμματα που επιθυμούν να εισέλθουν επιτυχώς στη νέα ψηφιακή εποχή οφείλουν να σεβαστούν και να ενθαρρύνουν τις ομάδες πληθυσμού που έχουν εισέλθει στα πρώτα στάδια της νέας εποχής, τόσο για λόγους εκσυγχρονισμού των μεθόδων διατύπωσης του πολιτικού λόγου και συλλογής της αντίδρασης των ψηφοφόρων, όσο και για λόγους «εκλογικής πελατείας», λόγω του ότι μεγάλη μερίδα χρηστών Διαδικτύου ανήκει σε κρίσιμες - για την εκλογική αναμέτρηση - ηλικιακές ομάδες.

Όσο προχωρούμε στα μονοπάτια της ψηφιακής επανάστασης, ολοένα και περισσότεροι πολίτες-ψηφοφόροι θα είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τη δυναμική του Διαδικτύου ως νέου μέσου διατύπωσης θέσεων και απόψεων, αλλά και διεξαγωγής πολιτικού διαλόγου. Αν και επί του παρόντος, τα debate μεταξύ πολιτικών αρχηγών παραμένουν αποκλειστικό προνόμιο της τηλεόρασης, στο όχι και πολύ μακρινό μέλλον, η πρόοδος στην υλοποίηση της σύγκλισης των τεχνολογιών θα έχει ως συνέπεια τη χρήση του Διαδικτύου ως βασικής εναλλακτικής πλατφόρμας, η οποία θα προσφέρει τη δυνατότητα στόχευσης σε κοινό (κυρίως νεαρής ηλικίας), το οποίο απέχει από την τηλεθέαση. Ο βαθμός στον οποίο οι κομματικοί μηχανισμοί είναι διατεθειμένοι να δράσουν προς αυτήν την κατεύθυνση, και επομένως να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των Ελλήνων χρηστών, θα αξιολογηθεί από τη σημερινή, αλλά και μελλοντική οργάνωση των κομματικών διαδικτυακών τόπων, καθώς και από την αξιοποίηση (ή μη) σύγχρονων εφαρμογών ψηφιακής επικοινωνίας, οι οποίες θα στοχεύουν στην ενεργό δραστηριοποίηση των χρηστών-ψηφοφόρων που επιθυμούν να διατυπώσουν τις απόψεις τους ή να συμβάλουν με νέες ιδέες στην προεκλογική συζήτηση.