Ανατροπή σκηνικού...

του Πάσχου Μανδραβέλη, Διευθυντή Σύνταξης, «Απογευματινή της Κυριακής», 16/2/2004

Ο Γ. Παπανδρέου θέλει να φτιάξει τις νέες διαχωριστικές γραμμές που δεν θα βασίζονται στις παλαιές αντιλήψεις, «Αριστεράς»-«Δεξιάς», αλλά στην υπαρκτή τομή που τέμνει οριζόντια όλα τα κόμματα, «Συντηρητικοί»-«Φιλελεύθεροι».

Σοκ! Είναι η μόνη λέξη που μπορεί να περιγράψει τις πολιτικές εξελίξεις. Το πολιτικό σκηνικό έχει ανατραπεί. Όχι μόνο σε ό,τι αφορά τις ερχόμενες εκλογές. Η στρατηγική του κ. Παπανδρέου δείχνει προσπάθεια ανασύνθεσης συνολικά του πολιτικού σκηνικού με μακροχρόνιες επιπτώσεις.

Καταρχήν τα διαδικαστικά. Δεν είναι τυχαίο ότι η πρόσκληση στους φιλελευθέρους (οι οποίοι, σημειωτέον, αποτελούν κόκκινο πανί για το ΠΑΣΟΚ) έγινε μια μέρα μετά την ψηφοφορία ενός εκατομμυρίου «μελών και φίλων του Κινήματος» για την εκλογή προέδρου. Έγιναν μετά την εντολή για «ρήξεις και ανατροπές», όπως ο ίδιος είπε. Ο κ. Παπανδρέου γνώριζε ότι αυτά τα τολμηρά βήματα δεν γίνονται σε συνθήκες κανονικού πολιτικού χρόνου. Υπήρξε το δίλημμα: «Ή τώρα ή ποτέ». Και το έκανε τώρα, παίρνοντας ένα μεγάλο ρίσκο.

Το ζήτημα όμως είναι ότι όλες αυτές οι κινήσεις ανασυνθέτουν μακροχρόνια το πολιτικό σκηνικό. Όλοι γνωρίζαμε ότι οι κάθετες διαχωριστικές γραμμές των κομμάτων έχουν γκρεμιστεί. Ορθά. Ήταν ένα παράγωγο του Ελληνικού Εμφυλίου και του Ψυχρού Πολέμου. Υπήρχε η «Αριστερά»-«Δεξιά» που οριζόταν σχεδόν μονοδιάστατα. Οι πολιτικοί απόγονοι των νικητών του Εμφυλίου ήταν Δεξιά, όσοι πίστευαν ότι η «γη (έτσι κι αλλιώς) θα γίνει κόκκινη» τάχθηκαν Αριστερά. Ήταν ένα απομεινάρι του παρελθόντος, το οποίο είχε απομείνει μόνο ως σύνθημα Λαλιώτη και των υπόλοιπων έξαλλων των δύο κομμάτων.

Αυτή η κάθετη διαχωριστική γραμμή υπήρχε πολιτικά, αλλά είχε πάψει εδώ και καιρό να υπάρχει κοινωνικά. Ταυτόχρονα όμως δημιουργήθηκε μια οριζόντια διαχωριστική γραμμή εντός των κομμάτων. Όλα τα κόμματα χωρίστηκαν απ’ αυτή την οιονεί πολιτικά, αλλά υπαρκτή κοινωνικά, διαχωριστική γραμμή. Ήταν η γραμμή που χώριζε τον κ. Χατζηδάκη από τον κ. Ψωμιάδη, τον κ. Σημίτη από το παλαιό ΠΑΣΟΚ, την κ. Δαμανάκη από τον Συνασπισμό του κ. Κωνσταντόπουλου. Έτσι φτάσαμε στο εξής περίεργο: Πιο εύκολα μπορούσε να συνεννοηθεί ο «δεξιός» κ. Ανδριανόπουλος με τον «αριστερό» κ. Ανδρουλάκη, απ’ ό,τι μπορούσαν και οι δύο να συνεννοηθούν με τα στελέχη του χώρου τους. Ο κ. Παπαθεμελής είχε περισσότερα κοινά με τον «αντίπαλο» κ. Ψωμιάδη, απ’ ό,τι είχε με τον «σύντροφό» του κ. Βούγια. Ο κ. Αλογοσκούφης είχε περισσότερα κοινά με τον κ. Στουρνάρα του εκσυγχρονιστικού ΠΑΣΟΚ, απ’ ό,τι έχει με τον κ. Σουφλιά. Ο κ. Ανδρουλάκης έχει περισσότερα κοινά στοιχεία με τον Γ. Παπακωνσταντίνου, παρά με τον κ. Λαφαζάνη. Εντός όλων των κομμάτων δημιουργήθηκαν διαστρωματώσεις, οι οποίες είχαν ως μόνο συνεκτικό στοιχείο τις παλιές ξεπερασμένες διαχωριστικές γραμμές. Οι «Δεξιοί» ήταν «Δεξιοί», διότι έτσι όριζε η ιστορία και οι «Αριστεροί», «Αριστεροί» διότι έτσι όριζε η ιδεοληψία.

Η τομή μεταξύ φιλελεύθερων και συντηρητικών ήταν ορατή από καιρό στα κόμματα. Πριν ενάμισι χρόνο γράφαμε: «Η διαχωριστική γραμμή εμφανίστηκε ξεκάθαρα (κι εν μέρει απρόσμενα) στο ΠΑΣΟΚ κατά και μετά τη σύγκρουση για τη μεταπαπανδρεϊκή ηγεσία μεταξύ των εκσυγχρονιστών του κόμματος και του συνασπισμού των «Παπανδρεϊκών», «εθνικοπατριωτών», «τριτοδρομικών» κ.λπ. Το σημείο τομής των δύο «μετώπων» στο ΠΑΣΟΚ έχει να κάνει κυρίως με τη στάση τους απέναντι στη Δύση. Οι εκσυγχρονιστές (παρά τη μικροπολιτική θολούρα που δημιουργούν πολλές φορές) έχουν ως πολιτικό προσανατολισμό και ιδεολογική αναφορά τη Δύση. Οι υπόλοιποι, αφού έχασαν τις χώρες πρότυπα του «Τρίτου Δρόμου» (Γιουγκοσλαβία – και πολύ παλιότερα – Λιβύη, Ιράκ) τώρα ορίζονται απλώς από αντικαπιταλισμό-κρατικισμό, σαφέστατο αντιαμερικανισμό και άρρητο αντιδυτικισμό, ο οποίος δεν έχει γίνει ακόμη αντιευρωπαϊσμός μόνο και μόνο επειδή η ΕΕ επιδοτεί (άμεσα ή έμμεσα) ένα μεγάλο κομμάτι της εκλογικής τους πελατείας.

Αυτή η γραμμή τέμνει οριζόντια και τη Νέα Δημοκρατία, έχοντας επίσης σημείο τομής την στάση απέναντι σε ό,τι εκφράζει η Δύση. Αν θέλαμε να τους ονοματίζαμε, θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε τους όρους "Φιλελεύθερη" και "Λαϊκή" Δεξιά. (Ο όρος "οπαδοί του μεσαίου χώρου" είναι εξαιρετικά ασαφής: σ' αυτόν χωρούν οι πάντες, από εχέφρονες Πασόκους μέχρι πικραμένους αριστερούς).

Η "λαϊκή Δεξιά" έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με όλο το επονομαζόμενο αντιεκσυγχρονιστικό μπλοκ του ΠΑΣΟΚ και της Αριστεράς, αλλά ο εφηρμοσμένος (κι όχι πάντα ρητός) αντιδυτικισμός της πρώτης έχει εντελώς διαφορετικές ρίζες από τη δεύτερη». («Απογευματινή» 3.11.2002)

Σ’ αυτή την οριζόντια τομή ο Γ. Παπανδρέου πήρε θέση. Αποφάσισε να ρίξει το βάρος του σε στο εκσυγχρονιστικό κομμάτι (έχοντας, πιθανώς λόγω ονόματος, καλυμμένα τα νώτα του) και κάλεσε τους φιλελεύθερους να συμμετάσχουν στο νέο κόμμα που θέλει να φτιάξει. Αναδιατάσσει όλο το πολιτικό σκηνικό. Θέλει να φτιάξει τις νέες διαχωριστικές γραμμές που δεν θα βασίζονται στις παλαιές αντιλήψεις, «Αριστεράς»-«Δεξιάς», αλλά στην υπαρκτή τομή που τέμνει οριζόντια όλα τα κόμματα, «Συντηρητικοί»-«Φιλελεύθεροι». Έβαλε ένα στοίχημα υψηλού ρίσκου. Θα τα καταφέρει; Εδώ θα είμαστε και θα δούμε τα αποτελέσματα του νέου εγχειρήματος. Όπως και να έχει το ζήτημα, το σκηνικό έχει ανατραπεί πλήρως. Και οι πολιτικές κινήσεις έχουν εφεξής εξαιρετικό ενδιαφέρον...