Εκλογές και Εξωτερική Πολιτική

του Θεόδωρου Κουλουμπή, ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και γενικού διευθυντή του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ), 1/3/2004

Στους επόμενους έξι μήνες του 2004 θα εκδηλωθούν σημαντικές εσωκομματικές και διακομματικές αναδιατάξεις. Ο Έλληνας πολίτης θα έχει την ευκαιρία να συγκρίνει και να αξιολογήσει πρόσωπα, κόμματα και προγράμματα.

Το 2004 μπήκε βροχερό. Υπόσχεται να είναι και ενδιαφέρον. Πλησιάζουν οι εθνικές εκλογές, οι Ευρωεκλογές και οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Η Κύπρος – μαζί με άλλες εννέα χώρες – εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και ο ελληνικός περίγυρος σταδιακά μετατρέπεται σε περιοχή ειρήνης και συνεργασίας, καθώς τα Βαλκάνια και η Τουρκία βρίσκονται σε δρόμο προσέγγισης με την Ευρώπη.

Η Ελλάδα διανύει, ίσως, την καλύτερη περίοδο της σύγχρονης ιστορίας της. Και αυτό, αδιαμφισβήτητα, είναι προϊόν της συμπεριφοράς όλων των πολιτικών της δυνάμεων (και των ηγεσιών τους) από τη μεταπολίτευση του 1974 μέχρι σήμερα. Η χώρα μας είναι, σε σύγκριση με το ταραγμένο της παρελθόν, μία εδραιωμένη δημοκρατία, οικονομικά τοποθετημένη στον χώρο των αναπτυγμένων κρατών του πλανήτη, έχοντας ξεπεράσει τους δύο μεγάλους διχασμούς του 20ού αιώνα και συμμετέχοντας ενεργητικά στον εκκολαπτόμενο πολιτικο-οικονομικό γίγαντα που λέγεται «Ευρωπαϊκή Ένωση».

Ένας αξιόπιστος δείκτης της πολιτικής υγείας ενός τόπου είναι το ποσοστό συναίνεσης των πολιτικών του δυνάμεων πάνω σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Ευτυχώς, υπάρχει στις μέρες μας απόλυτη συναίνεση των πολιτικών μας δυνάμεων (με την εξαίρεση, εν μέρει, του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας,) ως προς τους στρατηγικούς στόχους της χώρας. Πρωταρχικός μας στόχος είναι η συνεχιζόμενη ενσωμάτωση της Ελλάδας στους σκληρούς πυρήνες της ευρωπαϊκής οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης. Όλα τα κόμματα, με τη γνωστή ευρωσκεπτικιστική εξαίρεση του ΚΚΕ, υποστηρίζουν επίσης τις διευρύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, οι οποίες λειτουργούν σταθεροποιητικά και αναπτυξιακά στην περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Μεσογείου. Κοινός στόχος μας είναι, επίσης, η στήριξη του τουρκικού αιτήματος για ένταξη στην ΕΕ, υπό την αίρεση πάντοτε ότι η γειτονική μας χώρα θα εφαρμόσει τα κριτήρια της Κοπεγχάγης και θα επιλύσει ειρηνικά (και άμεσα) τα εκκρεμή προβλήματα στο Αιγαίο και στην Κύπρο. Στα Βαλκάνια, ξεφεύγοντας από εθνικιστικές αγκυλώσεις του παρελθόντος, η Ελλάδα θεωρείται σήμερα μεγάλος εμπορικός εταίρος, επενδυτής και διαμεσολαβητής, κρατώντας ίσες αποστάσεις από τις υφέρπουσες διενέξεις και προωθώντας τον εξευρωπαϊσμό όλων των βορείων μας γειτόνων. Η συλλογιστική των «αξόνων» (ισλαμικού, ορθόδοξου) και των περιφερειακών και πρόσκαιρων συμμαχιών έχει πλέον εγκαταλειφθεί, και η Ελλάδα, αντί να είναι μέρος του βαλκανικού προβλήματος, είναι – μαζί με τους κοινοτικούς της εταίρους – μέρος της λύσης του. Τέλος, αξιολογώντας το διεθνές σύστημα γενικότερα, το συμφέρον της χώρας υπαγορεύει, πέρα από την ευρωπαϊκή ενοποίηση, την καλλιέργεια ομαλών ευρωατλαντικών σχέσεων, οι οποίες διαταράχθηκαν πρόσφατα από τον αμερικανοβρετανικό πόλεμο εναντίον του Σαντάμ Χουσεΐν.

Αξίζει να θυμηθούμε, με τον νέο χρόνο, πόσο μάς κόστισε η πόλωση των πολιτικών μας παρατάξεων στις δυσκολότερες στιγμές του 20ού αιώνα. Η Ελλάδα, π.χ., είχε γίνει έρμαιο των ξένων, ανταγωνιστικών παρεμβάσεων στην περίοδο 1915-17 με αφορμή τον μεγάλο διχασμό βασιλικών και βενιζελικών ως προς την επιλογή συμμάχων στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και ο δεύτερος μεγάλος διχασμός, ο εμφύλιος της περιόδου 1944-49, άνοιξε τις πόρτες διάπλατα και πολλαπλασίασε τις εξαρτήσεις και των δύο αντιμαχομένων από τις αλληλοσπαρασσόμενες μεγάλες δυνάμεις. Το Κυπριακό, επίσης, δίχασε τις πολιτικές παρατάξεις στην Ελλάδα και στην Κύπρο από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 και μέχρι το 1974. Η συνεχής κομματική εκμετάλλευση του Κυπριακού οδήγησε στην ταξινόμηση των πολιτικών μας σε δίπολα τύπου ενωτικών-ανθενωτικών, πατριωτών-προδοτών, και πάει λέγοντας. Και φυσικά οι αντίπαλοί μας, καθώς και οι μεγάλες δυνάμεις, εκμεταλλεύθηκαν σε κάθε περίπτωση την εσωτερική μας διαμάχη για να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Ευτυχώς, τα παθήματα του παρελθόντος έχουν γίνει μαθήματα για το μέλλον. Έχουμε αντιληφθεί, επιτέλους, ότι οι μαξιμαλισμοί, οι συναισθηματισμοί, οι πλειοδοσίες και τα διχαστικά συνθήματα απλώς φανατίζουν, αποπροσανατολίζουν, και αποδυναμώνουν το λαϊκό φρόνημα. Το μεγάλο μας συμπέρασμα πρέπει να είναι ότι τα λεγόμενα «εθνικά θέματα» εξαιρούνται από το πολιτικό παιχνίδι και από την τεχνητή διόγκωση των κομματικών διαφορών.

Σήμερα, τα εθνικά μας θέματα δεν αφορούν μόνο το Αιγαίο και τη λύση του Κυπριακού. Η επιτυχής διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων, που είναι ένα τεστ κοπώσεως της αποτελεσματικότητας της χώρας μας απέναντι στις μεγάλες προκλήσεις, είναι, όντως, εθνικό θέμα και πρέπει να εξαιρεθεί από την προεκλογική διαμάχη. Και η παιδεία – υπόθεση αξιοποίησης του παράγοντα άνθρωπος – είναι επίσης ύψιστο εθνικό θέμα. Η βελτίωση της παραγωγικότητας, ανταγωνιστικότητας και υψηλής ποιότητας όλων των βαθμίδων της παιδείας μας (με έμφαση στην ανώτερη και ανώτατη) θα κάνει τη διαφορά ανάμεσα σε μια Ελλάδα του περιθωρίου και της υπολειτουργίας και μια Ελλάδα που φτάνει και ξεπερνά τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ύψιστο εθνικό θέμα είναι, επίσης, η δραστική βελτίωση της δημόσιας διοίκησης και του λεγόμενου «ευρύτερου δημόσιου τομέα». Σε μεγάλο ποσοστό, τα προβλήματα της «καθημερινότητας» αντανακλούν ένα παραφουσκωμένο Δημόσιο που καταταλαιπωρεί και δοκιμάζει τις αντοχές του μέσου Έλληνα πολίτη. Τέλος, μέγιστο εθνικό θέμα είναι και η πάταξη της διαφθοράς και η υπέρβαση της κουλτούρας της αδιαφορίας ή /και της μοιρολατρίας. Πρέπει να γίνει κοινή συνείδηση ότι όταν ομονοούμε και συνεργαζόμαστε, μπορούμε να αλλάζουμε τα πράγματα σ’ αυτόν τον τόπο.

Στους επόμενους έξι μήνες του 2004 θα εκδηλωθούν σημαντικές εσωκομματικές και διακομματικές αναδιατάξεις. Ο Έλληνας πολίτης θα έχει την ευκαιρία να συγκρίνει και να αξιολογήσει πρόσωπα, κόμματα και προγράμματα. Χρήσιμο θα είναι για μας τους ψηφοφόρους – και αυτό θα έχει αντανάκλαση και στους διεκδικητές της εκλογικής δοκιμασίας – να διατηρήσουμε ένα υγιές πνεύμα σκεπτικισμού και να θυμόμαστε ότι οι λέξεις «εκλογές» και «υπερβολές» είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Επίσης χρήσιμο θα είναι να γνωρίζουμε ότι όταν καταμετρηθεί η βούληση των Ελλήνων ψηφοφόρων – και ασχέτως της έκβασης – η Ελλάδα θα συνεχίσει να κινείται στον δρόμο της προόδου και της συναίνεσης. Ευτυχώς, οι λεγόμενοι «διαρθρωτικοί παράγοντες» – παγκόσμιοι και περιφερειακοί – μάς έχουν τοποθετήσει σε έναν χώρο σταθερότητας, δημοκρατίας, αλληλεξάρτησης και αλληλεγγύης.